نوزدهم دی ماه در میان طلاب به عنوان روز طلبه شهرت دارد. هر چند که این مناسبت در تقویم رسمی کشور ثبت نشده است اما به این مناسبت، نگاهی به تاریخچه درخواست ثبت این روز و دیگر مسائل تاریخی پیرامون آن می‌اندازیم.

به گزارش پایگاه خبری پروژه ایران، نام جمهوری اسلامی با حوزه‌های علمیه و طلاب آن‌ها از ابتدای شکل‌گیری گره خورده است. این طلاب حوزه‌های علمیه بودند که با تشکیل شبکه‌ای فراگیر، پیام امام خمینی(ره) را به اقصی نقاط ایران رساندند و با رهبری داهیانه ایشان، بنای جمهوری اسلامی را پی ریزی کردند.

تاریخچه روز طلبه
با گذشت سه دهه از پيروزى انقلاب اسلامى، در ابتداى سال ١٣٨٨ جمعى از طلاب حوزه علميه بابل با ارسال طومارى به دفتر رهبر انقلاب، مراجع عظام تقليد، مدير حوزه علميه و مسئولان نظام خواستار نامگذارى روز نوزدهم دى هر سال به نام روز طلبه شدند.

در اين طومار با اشاره به نقش موثر و محورى حوزه هاى علميه در پيروزى انقلاب اسلامى ايران، روز نوزدهم دى سرآغاز حركت شكوهمند انقلاب اسلامى ملت ايران عنوان شده وآمده است: (از آنجا كه اين جريان يكى از محورهاى شكل‌گیرى و جهش انقلاب اسلامى قرار گرفت، بنابراين پيشنهاد داريم اين روز شريف به نام روز طلبه در جلسه شورای فرهنگی مطرح تا به شکل رسمی نامگذاری شود). اين طومار كه مورد تاييد و امضاى بيش از 300 نفراز طلاب حوزه علميه فيضيه مازندران و نيز خود اين مدرسه علميه قرار گرفته بود پذيرفته و در نتيجه تاريخ 19 دى در میان طلاب به عنوان روز طلبه نامیده می‌شود.

طلبه کلمه ای عربى و جمع مكسر طالب به معنى خواهان وخواستار است و در اصطلاح به معنى خواهان و پژوهنده علم دين گفته می شود. به مرور این واژه برای صنف خاصی از طالبان علم دین اختصاص یافت. امروزه طلبه به مردان و زنانى گفته مى شود كه در حوزه علميه به تحصيل علوم اسلامی مشغول هستند و در واقع معادل دانش آموز و دانشجو در مدرسه و دانشگاه است.

لباس طلاب و روحانیون
در گذشته به طور کلی طلاب و روحانیون دارای پوشش امروزی خود نبوده‌اند. تا اواخر دوره قاجاریه با ورود مدرنیته به ایران و فرنگی شدن لباس عموم مردم ایران لباس پیشین مردم که تقریباً شبیه به همین لباس ویژه روحانیت می‌باشد، از بین رفت و لباس روحانیون خاص شد و به چشم آمد.

پس از انقلاب اسلامی ایران که نظام آموزشی طلاب و روحانیون سامان یافت، برای استفاده از لباس ویژه روحانیت مقررات خاصی وضع شد؛ از جمله این که:

1. طلاب خواستار پوشیدن لباس روحانیت باید برای اخذ مجوز تلبس، حداقل پنج پایه را در دوره بلند مدت و حداقل یکصدو سی واحد را در دوره کوتاه مدت تمام کنند.
2.  طلاب خواستار پوشیدن لباس روحانیت باید مورد گزینش علمی و اخلاقی از سوی معاونت تهذیب حوزه قرار بگیرند.
3.  طلاب مجاز به پوشیدن لباس روحانیت ملزم به رعایت نکات اخلاقی هستند و اگر از یک سری قوانین تخطی کنند طبق قانون حق پوشیدن لباس روحانیت را ندارند.
4. طلاب و روحانیون اجباری به پوشیدن لباس روحانیت ندارند، اما در مقابل، حق اخذ مدارک سطح سوم و چهارم تحصیلات حوزی (برابر مقاطع کارشناسی ارشد و دکترای دانشگاهی) و حق استفاده کامل از شهریه (کمک هزینه تحصیل و زندگی) منوط به پوشیدن لباس روحانیت است.

مراتب دروس حوزوی
پیش از انقلاب حوزه علمیه نظام و مدیریت رایجی نداشت. مدارسی تحت عنوان حوزه علمیه تاسیس می شد و عده ای در آن مشغول تحصیل علوم دینی می شدند. پس از انقلاب به تدریج حوزه علمیه نظام مند شد؛ گرچه همچون نظام آموزش و پرورش دچار دگرگونی هایی بود.

اکنون در نظام رایج سه دوره مقدمات، سطح و خارج وجود دارد: دوره مقدمات در ۶ سال و دوره سطح در ۴ سال خوانده می‌شود. برای دوره خارج و اخذ مدرک سطح ۴ و دکترا، ۴ سال درس خارج تعیین شده اما خواندن درس خارج محدود به این زمان نیست و تا ده‌ها سال هم می تواند برای تسلط و تقویت توانایی اجتهاد ادامه داشته باشد.

در نظام آموزشی فعلی حوزه، کسی که دوره سطح ۴ را به اتمام برساند، و چهار مرتبه امتحان شفاهی درس خارج فقه و اصول (جمعاً ۸ امتحان) را با موفقیت بگذراند و پایان‌نامه را نیز بنویسد، مدرک سطح چهار و دکترای حوزه را اخذ می‌کند، ولی این به معنای اجتهاد نیست.

عناوین روحانیون
برای طالبان علوم دینی عناوین مختلفی به کارگرفته می شود. ثقه الاسلام، حجت الاسلام، حجت الاسلام و المسلمین، آیت الله، آیت الله العظمی، علامه عناوینی هستند که هر کدام بار معنایی خاصه داشته  و نشان از جایگاه علمی و اجتماعی دارنده آن عنوان است. عنوان ثقه الاسلام امروزه منسوخ شده و دیگر استفاده نمی شود هر چند در اجازه نامه های مرحوم امام خمینی بیشتر کلمه ثقه الاسلام استفاده شده و فقط برای دو نفر از واژه حجت الاسلام استفاده کردند.

امروزه حجت الاسلام و المسلمین برای عموم طلاب استفاده می شود. هر چند در نگاه برخی حجت الاسلام پس از ثقه الاسلام است؛ یعنی کسی که مشغول تحصیل علوم دینی می شود، ابتدا ثقه الاسلام است بعد از گذراندن دوره سطح حجت الاسلام می شود.

آیت الله بیشتر به مراجع تقلید و اساتید خارج حوزه علمیه اطلاق می شود ولی این عنوان در حال حاضر کمی سیاسی شده و نشان از مرجع تقلید یا استاد خارج بودن نیست. اصطلاح علامه بیشتر به عالمانی گفته می شود گذشته از فقه و اصول در دیگر علوم دینی نیز صاحب نظر هستند.