آب‌دوغ‌خیار نام یک غذای ساده سنتی ایرانی اصیل است که به‌صورت سرد و در کاسه سرو می‌شود. این غذای خوش‌مزه ارزش غذایی بالایی دارد وگونه‌های همانند آن در ترکیه، مقدونیه، قبرس، آلبانی و ارمنستان نیز تهیه می‌شوند.

به گزارش پایگاه خبری پروژه ایران، ترکیبات اصلی این غذا شامل ماست یا دوغ ترش یا شیرین، خیار ریز شده، سبزیجات تازه و بودار، یخ و نان است و از گردو، خامه، ترخون، ریحان، نعناع، کشمش، پیاز، سیر، موسیر به عنوان اجزای فرعی استفاده می‌شود.
 
می‌گویند در زمان ناصرالدین شاه، روزی امیرکبیر که از حیف و میل سفره های خوراک درباری به تنگ آمده بود، به شاه پیشنهاد کرد که برای یک روز آنچه رعیت می‌خورند را بخورد.
 
شاه پرسید که مگر رعیت ما چه میل می‌کنند !؟
 
امیر گفت : ماست و خیار...
 
شاه سرآشپزباشی‌ را صدا زد و فرمان داد برای ناهار فردا ماست و خیار درست کند...
 
سر آشپزباشی‌ به تدارکات‌چی دستور تهیه مواد زیر را داد:
 
ماست پر چرب اعلا ۶ من
خیار نازک و قلمی ورامین ۲ من
گردوی مغز سفید بانه ۱ کیلو
پیاز اعلای همدان ۱ من
کشمش اعلا و مویزِ شاهانی بدون هسته ۱ کیلو
 نان مرغوب مغز دار خاش خاش دارِ دو آتیشه ۳ من
نعنای باغی اعلا و سبزی‌های بهاری ۱ کیلو
 
 
خلاصه مطلب این که ناصر‌الدین شاه صاحب قران بعد از اینکه یک شکم سیر ماست و خیار تناول کرد، فرمان به یک کاسهِ اضافه داد و در حالی‌ که ترید می‌کرد، برگشت و به امیرکبیر گفت: «پدر سوخته‌ها ، رعایای‌ما چه غذاها می‌خورند و ما بی‌‌خبر بودیم ! هر کس نارضایتی کرد و کفرانِ نعمت، به چوب و فلک ببندینش!»