سرکوب نرخ ارز موجب انباشت تقاضا شده است

به گزارش پایگاه خبری پروژه ایران، متغیرهای اقتصادی نظیر نرخ بهره، نرخ تورم، اشتغال، تولید، صادرات، واردات، بدهی دولت و نرخ مالیات و همچنین متغیرهای غیر‌اقتصادی مانند رقابت‌‌‌پذیری، سفته‌‌‌بازی، مداخلات دولت، انتظارات، فساد و تحریم جزو عمده متغیرهای مرتبط با نرخ ارز هستند.

اما علاوه بر این در ایران مسائلی چون مسائل سیاسی نیز بر مسئله نرخ دلار اثرگذار است. مطالعاتی که در داخل کشور به منظور پیش‌بینی نرخ ارز صورت گرفته هرگز نتوانسته نرخ ارز را به‌درستی پیش‌بینی کند. زیرا مدل‌‌‌سازی نرخ ارز با متغیرهای صرفا بنیادی، در اقتصاد ایران کارساز نیست. به‌‌‌طوری که در جهش‌‌‌های متعددی که تا به حال در نرخ ارز در ایران اتفاق افتاده، متغیرهای اقتصادی سهم کمتری در دامن‌‌‌زدن به این نوسانات داشته‌اند.

به‌‌‌عنوان مثال، در شوک ارزی که اواخر سال 1401 اتفاق افتاد، نرخ برابری دلار/ ریال ابتدا به کانال 40‌هزار تومان ورود کرد، سپس در روزهای پایانی سال، به 60‌هزار تومان هم رسید. این افزایش جهشی را نمی‌‌‌توان به نقش متغیرهای بنیادی اقتصاد نسبت داد، زیرا در دوره زمانی بسیار کوتاه‌‌‌مدت، تغییر چندانی در متغیرهای بنیادی اقتصاد ایجاد نمی‌شود. در نتیجه، مدل‌سازی براساس متغیرهای اقتصادی برای پیش‌بینی نرخ ارز در چنین دوره‌‌‌هایی با شکست مواجه می‌شود.

همچنین به‌واسطه تحریم‌‌‌های مختلفی که از سوی کشورهای غربی و اروپایی علیه ایران وضع می‌شود، به‌ناچار دولت‌‌‌ها برای جلوگیری از افزایش فشار تورمی در گروه کالاهای اساسی برای مردم، نرخ ارز‌‌‌های مختلفی مانند ارز 4200 تومانی و 28 هزار و 500 تومانی را مدنظر قرار دادند که نه‌تنها حلال مشکلات نبوده، بلکه اوضاع ارزی کشور و سایر متغیرهای کلان مرتبط با ارز را دچار تغییرات اساسی کرده است. وجود همین ارزهای چندگانه (رسمی، نیمایی و غیررسمی بازار آزاد) که ناشی از سیاست‌گذاری‌‌‌های غلط مقامات پولی کشور و در راس آنها بانک مرکزی است، سبب ایجاد جرقه‌‌‌های اولیه در نوسانات نرخ ارز در ایران است.

در دولت سیزدهم همواره تلاش شده هر زمان نرخ ارز روند افزایشی به خود می‌گیرد با تزریق ارز در بازار نرخ آن کنترل شود، اما این سیاست منوط بر این است که خزانه دولت به میزان کافی از ذخایر ارزی برخوردار باشد.

کارشناسان درباره اجرای سیاست تثبیت نرخ ارز نظرهای چندگانه‌ای دارند. به باور برخی از آنها، تثبیت شدن نرخ ارز با توجه به کسری بودجه به ضرر تولید است، سرکوب نرخ ارز باعث می‌شود دوره‌های تثبیت و رشد به وجود آید، در شرایط فعلی که اقتصاد دچار رکود تورمی شده است سیاست تثبیت نرخ ارز اقدام صحیحی ارزیابی نمی‌شود، نرخ دلار باید بر اساس عرضه و تقاضا در بازار ارز شکل گیرد. تثبیت باید با توجه به عرضه و تقاضا باشد وگرنه موجب انباشت تقاضا و در نهایت افزایش قیمت ارز می‌شود.

هادی خواجوی کارشناس اقتصادی دراین باره به مهر گفت: «سیاست تثبیت باید یک سیاست واقعی و مبتنی بر بازار آزاد باشد و سیاستی مصنوعی و در درهای بسته دولت نباشد، نباید سعی کرد با فشردن قیمت در محدوده‌هایی که می‌دانیم قیمت واقعی ارز نیست آن را ثابت نگه داریم.

ارز باید به سمت آزادسازی با نوسان‌های کم رفته تا بتواند در یک محدوده تثبیت شود، قیمت ارز باید واقعی باشد تا رانت‌ها برداشته شود، قیمت ارز باید یک میزان واحد باشد و یارانه‌ای در کار نباشد، البته برخی از موارد نیاز است سیاست گذار، سیاست تثبیت مصنوعی را در پیش بگیرد تا بتواند به تثبیت ارز واقعی برسد، البته این تثبیت مصنوعی نباید به صورت طولانی مدت ادامه داشته باشد و سعی بر این باشد که قیمت ارز به قیمت ارزش جایگزینی آن رسیده تا بازار حس نکند قیمت ارز رشد خواهد داشت.»