پروژه ایرانی
: دسترسی به اطلاعات پلتفرم‌ها میان حاکمیت و شرکت ارائه دهنده سرویس دو کفه یک ترازوست که باید در تعادل باشد. اگر حق دسترسی به هر کدام از این دو مورد زیاد از حد نرمال شود، نتیجه‌اش انحصار قدرت است و در هر حوزه که قدرت انحصاری شود مردم آسیب می‌بینند.
یاور مشیرفر، فعال حوزه محتوا از میزان دسترسی به اطلاعات ارائه‌دهندگان سرویس گفت: «صاحبان پلتفرم‌ها باید ساختاری را برعهده گیرند که نه قدرت به طور کامل دست آنها باشد و نه اینکه به صورت کامل اختیار از دستشان برود. بهتر است که در بررسی قوانین دسترسی به اطلاعات پلتفرم‌ها نمونه به نمونه پیش برویم.»
محمد کشوری، فعال فضای مجازی افزود: «شفافیت پلتفرم‌ها در ارایه دادن اطلاعات بهتر است به صورت سالیانه باشد. یعنی در گزارش سالیانه اعلام کنند که هر کشوری چه اطلاعاتی و برای چه زمینه‌هایی درخواست کرده و آیا پلتفرم ارائه داده است یا خیر.»
در حالی که بحث بر سر آزادی بیان در فضای دیجیتال و مسئولیت‌پذیری مدیران رسانه‌های اجتماعی همچنان داغ است، بازداشت اخیر پاول دوورف، بنیانگذار تلگرام در فرانسه، بار دیگر اهمیت این موضوع را برجسته کرد. براساس گزارش اخیر یونسکو، بیش از 80 درصد از جمعیت جهان به اینترنت دسترسی دارند که این موضوع اهمیت تنظیم مقررات مناسب برای فضای دیجیتال را دوچندان می‌کند. نشستی با محوریت (وظیفه پلتفرم‌ها، آزادی بیان و اخلاق در دنیای دیجیتال) به تازگی در کافه کارزار برگزار شد. در این نشست کارشناسان، فعالان مدنی و نمایندگان رسانه‌ها به بررسی چالش‌ها و راهکارهای این حوزه پرداختند و ضمن بررسی ابعاد مختلف آزادی بیان در عصر دیجیتال، به نقش مدیران شبکه‌های اجتماعی در حفظ این آزادی و در عین حال مقابله با سوءاستفاده از آن پرداخته شد. نظارت بر پیام‌رسان‌ها چالش‌ها و نگرانی‌های زیادی را به همراه دارد از جمله نقض حریم خصوصی که نظارت گسترده بر پیام‌رسان‌ها می‌تواند به شدت حریم خصوصی کاربران را نقض کند.
سانسور، فیلترینگ و مسدود کردن پیام‌رسان‌ها می‌تواند به محدود شدن آزادی بیان منجر شود. توسعه ابزارهای دور زدن فیلترینگ،کاربران ممکن است برای دور زدن فیلترینگ از ابزارهای مختلفی استفاده کنند که خود می‌تواند به مشکلات امنیتی جدیدی منجر شود. همه‌ی موارد زیر سایه تضاد با نوآوری است و قوانین سختگیرانه مانع از توسعه و نوآوری در حوزه فناوری اطلاعات می‌شود.
مرضیه ادهم، اجتماع‌ساز کارزار در شروع جلسه گفت: «بعد از انتشار خبر دستگیری دوروف بحث‌هایی در فضای مجازی شکل گرفت که یکی از بیشترین بحث‌ها در مورد مسئولیت اجتماعی پلتفرم‌ها بود. کشور ما یکی از اغراق‌شده‌ترین قوانین را برای فضای مجازی اعمال کرد به این‌دلیل که ذی‌نفعان متفاوت در حوزه اینترنت داریم.»
حدومرز دسترسی به اطلاعات تلگرام
نظارت بر پیام‌رسان‌ها یک موضوع پیچیده است که تعادل بین امنیت ملی، مبارزه با جرم و جنایت، حفاظت از کودکان و حریم خصوصی کاربران را به چالش می‌کشد. دولت‌ها باید در تدوین قوانین مربوط به نظارت بر پیام‌رسان‌ها، به حقوق بشر و آزادی‌های مدنی احترام بگذارند و از روش‌هایی استفاده کنند که کمترین آسیب را به حریم خصوصی کاربران وارد کند. در ۱۲ موردی که پاول دوروف، مدیرعامل تلگرام به آن متهم شده، عدم دسترسی دولت فرانسه به اطلاعات برجسته‌تر است.
سعید سوزنگر، کنشگر فناوری و متخصص امنیت شبکه در مورد دستگیری مدیرعامل تلگرام گفت: «من مخالف دستگیری پاول دوروف هستم اما دستگیری آقای دوروف طبق قوانین فرانسه، قانونی و با حکم دادگاه اتفاق افتاده است.»
او ادامه داد: «درنمونه پلتفرم تلگرام دو موضوع مهم است یا تلگرام مسئول است و خودش برای حل مسئله ورود می‌کند و یا اعلام می‌کند که مسئولیتی ندارد پس در اینصورت باید اطلاعات را در اختیار نهاد قانونی قرار دهد.»
وحید فرید، کنشگر حق آزادی اینترنت از اتهامات و دستگیری دوروف گفت: «در اتهامات دوروف به دو مورد پورن کودکان در فضای تلگرام اشاره شده است. اینکه در کشور فرانسه این فرد دستگیر شده به این دلیل است که دوروف شهروندی فرانسه دارد و از لحاظ قانون فرانسه اگر شما خارج از فرانسه هم فعالیتی داشته باشید که مخالف قوانین باشد قانونگزار اجازه دارد که شما را به عنوان مجرم دستگیر کند.»
او افزود: «تلگرام فضایی را ایجاد کرده که برای هر محتوایی دسترسی آسان تری فارغ از اینکه محتوا چیست داشته باشیم و یکی از دلایل استقبال مخاطبان از تلگرام همین سهولت دسترسی است. باید بدانید که در قوانین تلگرام پورن کودکان، تروریسم، فروش اسلحه و دیگر موارد غیرقانونی اعلام شده است اما نقد ما این است که چرا تلگرام قوانین خودش را درست اجرا نکرده است.»
محمد زمانی، فعال حوزه دیجیتال مارکتینگ درباره سیاسی بودن دستگیری مدیرعامل تلگرام گفت: «در مورد نمونه مشخص تلگرام بحث پیش آمده جنبه سیاسی دارد چرا که این پلتفرم اطلاعاتی در اختیار دولت‌ها قرار نداده است و این موضوع در ۱۲ جرمی که دروف به آن متهم شده، مشهود است.»
قدیمی‌ترین قانون ارتباطات و فناوری دنیا
توسعه فناوری از نگاه کلی مسیر قابل ردیابی و پیش‌بینی دارد که فراتر از نفود فرهنگی به لایه‌های جامعه و یا نفوذ سیاسی است. توسعه فناوری در کشورهای مختلف که زیرساخت‌ها آماده و قوانین آزادانه‌تری داشتند، سرعت گرفت و بالعکس در کشورهایی که زیرساخت لازم وجود نداشت و قوانین سختگیرانه حاکم بود، مسیر توسعه پر پیچ و خم شد. این کشورهای سختگیرانه اغلب از روش‌هایی مانند فیلترینگ گسترده، مسدود کردن پیام‌رسان‌ها و نظارت بر محتوا استفاده می‌کنند.
محمد کشوری، فعال فضای مجازی از قدیمی‌ترین قانون ارتباطات دنیا گفت: «یکی از قدیمی‌ترین قوانین معتبر جهانی، قانون ارتباطات آمریکاست. یک ماده در این قانون از ارائه دهنده سرویس سلب مسئولیت می‌کند. این ماده بسیار مشهور بعدها به قوانین اینترنت هم تعمیم داده شد و اصل بر برائت از ارائه دهنده سرویس اعمال شد.»
کشوری ادامه داد: « سال ۲۰۰۰ که قانون تجارت الکترونیک اروپا تصویب شد بر این اصل برائت سرویس‌دهنده اتکا کردند. سال‌ها بعد شرایطی برای پذیرفتن این ماده اضافه شد که یکی از آن شروط حق کپی رایت بود. نمونه‌ی پرونده تلگرام واضح است که این پلتفرم باید پاسخگو باشد و در مرحله بعدی از دولت‌ها بخواهیم که مسئولانه عمل کنند.»
دسترسی حاکمیت به اطلاعات پلتفرم
در دنیای امروز که ارتباطات دیجیتال نقش پررنگ‌تری در زندگی ما ایفا می‌کند، دولت‌ها به دنبال راه‌هایی برای نظارت بر پلتفرم‌های پیام‌رسان هستند. این نظارت‌ها با اهداف مختلفی از جمله حفظ امنیت ملی، مبارزه با جرم و جنایت و کنترل محتوا انجام می‌شود. اما قوانین و مقررات حاکم بر این نظارت در کشورهای مختلف بسیار متفاوت و با توجه به اصل و قوانین حاکم بر کشورهاست.
از این حیث دو نظر وجود دارد. گروهی که فکر می‌کنند حاکمیت باید به اطلاعات دسترسی داشته باشد تا در مواقع حساس، مسئولانه عمل کند اما در مقابل عده‌ای متفق‌القول هستند که اگر حاکمیت‌ها به اطلاعات پلتفرم‌ها دسترسی پیدا کنند، خطرناک است چرا که با زدن مهر امنیت ملی دیگر هیچ راهی باقی نمی‌گذارند و سانسور تشدید می‌شود.
جامعه‌ساز کارزار بیان کرد: «ما در قانونگذاری دسترسی حاکمیت به دیتاهای پلتفرم‌ها یک قانون صفر و صدی داریم یعنی هر زمان حاکمیت اراده کرد راه دسترسی باز و یا به طور کامل راه دسترسی بسته است.»
حسین رمضان‌زاده، مدیرعامل پلتفرم کارزار گفت: «یک سری مسائل دسترسی به اطلاعات خطرناک و صفروصدی است. اگر حق دسترسی به اطلاعات را به حکومت بدهیم و اگر این راه دسترسی به هر دلیلی باز شود خطرناک است و حکومت‌ها به سمت جنایت کردن پیش می‌روند.»
بهاره آروین، استاد دانشگاه تربیت مدرس دراین‌باره عنوان کرد: «اگر حکومت قدرت لازم برای دسترسی به اطلاعات پلتفرم را به دست گیرند، سانسور وضعیت بدتری پیدا خواهد کرد. اینکه بخواهیم تلگرام طبق قوانین کشور ما برخورد کند که دیگر نقض حریم خصوصی افراد است.»
حق دسترسی به اینترنت آزاد
18مرداد کارزاری توسط فعالان حوزه فناوری ایجاد شد که از مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، درخواست رفع فیلترینگ فوری اینترنت را داشتند. این کارزار طی مدت زمان کوتاهی حدود ۴۲ هزار امضا گرفته و در حال امضاگیری است. این مطالبه به‌تنهایی نشان می‌دهد مردم دغدغه فیلترینگ را دارند و در تلاش‌اند که این موضوع رفع شود چرا که هزینه و ضرر زیادی متحمل شده‌اند.
در بخشی از متن این کارزار آمده؛ امروز بیش از ۸۳ درصد کاربران ایرانی از فیلترشکن استفاده می‌کنند و فیلترینگ هیچ نتیجه‌ای جز تحمیل هزینه مالی و روانی به شهروندان، ناامنی موبایل‌ها و شبکه، کاهش کیفیت و سرعت اینترنت، ضربه به اقتصاد دیجیتال، کمرنگ کردن حضور بین‌المللی ایرانیان، تضعیف جایگاه زبان فارسی در اینترنت، عقب‌ماندگی تکنولوژیک مردم، افزایش شکاف دیجیتال و پر کردن جیب مافیای فروش فیلترشکن‌ها نداشته است. امروز مسئولان بالاخره پس از بیش از ۲۰ سال تلاش برای محدودسازی اینترنت، باید به این ادعای متخصصان رسیده باشند که فیلترینگ مطلق از نظر فنی ناممکن است. پس از شما مطالبه می‌کنیم در مقابل خسارت فاجعه‌بار این سیاست‌های اشتباه بایستید و این حق بدیهی شهروندان را به آنها بازگردانید.
حامد بیدی، مدیرعامل پلتفرم کارزار از دغدغه‌ی همیشگی صاحبان پلتفرم‌ها گفت: «بیشتر کسانی که در این رویداد حضور دارند دغدغه دسترسی آزاد به اینترنت را داشته و برای آن تلاش می‌کنند. وقتی پای مسائل خاصی به میان می‌آید که حساسیت دارد موضوعی که برای ما ایجاد می شود این است که ما تا چه حد امنیت و حق دسترسی آزاد برای انتشار مطلب را داریم.»
وحید فرید یکی از کنشگران حق آزادی اینترنت و از مهمانان رویداد دراین‌باره بیان کرد: «مردم باید دسترسی آزاد به اینترنت داشته باشند، صیانت و فیلترینگ مخالف حق آزادی مردم است. در دنیای فناوری، ایران جایگاهی ندارد چون کشور تحریم است و کسی دوست ندارد با ما ارتباط بگیرد به همین دلیل تلگرام به گزارش‌های ارسالی ما توجه نمی‌کند.»
سوزنگر، کنشگر فناوری و متخصص امنیت شبکه گفت: «ما برای بدیهیات فناوری در ایران تلاش می‌کنیم تا حق دسترسی به دست بیاوریم. اینترنت در تمام جهان بی‌طرف است اما در کشور ما اینگونه نیست به همین دلیل در مورد دسترسی به اینترنت و فضای مجازی یک کره شمالی پیشرفته محسوب می‌شویم.»
گزارشگر : تحریریه پروژه ایران
# تگ ها
